HULS - HOELS - HOLS.
Waar ligt de oorsprong van de gemeente Holsbeek ? Een boeiende vraag, waaraan wij getracht hebben een antwoord te bieden in "Scherven Vertellen". De stelling is namelijk dat het verdwenen kasteel van Attenhoven in de Pleinstraat, waarvan onlangs de fundamenten werden opgegraven door gemotiveerde vrijwilligers, ooit het verblijf is geweest van de in archieven vermelde Heren van Holsbeek.
De migratie van de naam Holsbeek naar het oosten toe, naar hetgeen nu officieel als gemeente op de topografische kaart wordt vermeld, blijkt nog bevestigd door de overlevering van toponiemen die bij oude inwoners van Beneden-Kessel en Attenhoven nog bewaard zijn gebleven.
Twee van deze toponiemen zijn bijzonder sprekend: Hoels- of Hulsberg voor de heuvel op de grens tussen de gemeenten Kessel-Lo en Holsbeek, en den Hoelst voor het gebied aan de voet van deze heuvel, beter bekend als de Kesselberg. De verwantschap Huls-Hoels en Hols is zo opvallend dat ze tot eenzelfde wortel kunnen worden toegewezen. Daarbij vinden wij in de archieven benamingen als Hulisbach (874?), Hulsbeka (969), Hulsebeeck (1129) (vermeldingen in het handschrift van Dhr. Van Holsbeek), alle benamingen die aanleunen bij dezelfde stam.
Vermeldenswaardig is nog de betekenis die aan 'Huls' wordt gegeven: doornige struik, de sleedoorn bvb. die op de Hulsberg nog te vinden is. Hulsberg en den Hoelst zijn drie kilometer verwijderd van het dorpscentrum. De verschuiving van een toponiem is overigens geen uitzondering. Het is aanneembaar dat Hols-beek een jongere telg is van Huls-berg. Deze veel oudere plaats, reeds bewoond in de voorhistorie (zoals bewezen door onze veelvuldige vondsten), zouden aan de bron hebben gelegen van een gemeenschap gevestigd op een plek in de onmiddelijke omgeving, een plaats die in de bodem de sporen heeft bewaard van opeenvolgende bewoningen uit de Steentijd, de IJzertijd, de Romeinen, de Franken, een plaats die heden de naam draagt (volgens de toponimisten), van de Frankische Heer ATTO, nl. Attenhoven.
Deze verwijzing naar adelijke titels vindt men niet daar waar het huidige dorp is gevestigd, evenmin als de overblijfsels van een belangrijk kasteel dat teruggaat tot de vroege middeleeuwen. Dit betekent ook dat Attenhoven ononderbroken is bewoond gebleven vanaf de Steentijd (minstens 4000 jaar geleden) tot heden!
Al wordt het niet geboekstaafd in eerbiedwaardige archieven, deze feiten hebben voldoende vaste grond om te stellen dat de bakermat van de huidige gemeente Holsbeek in het westen ligt, in de buurt van de Hoelsberg, nl. op het gehucht Attenhoven.
Gust Boschmans