De Holsbeekse gemeentehuizen.

Naar aanleiding van het jaarthema van de Open Monumentendag 1995 (Burgerlijke Openbare gebouwen) stelde de Holsbeekse Werkgroep Heemkunde een tentoonstelling voor over de oude gemeentehuizen van de vier deelgemeenten. We brengen hier kort verslag uit over de evolutie van deze gebouwen zoals we ze tijdens het afgelopen werkjaar konden achterhalen. We streefden zeker geen volledigheid na. Elk verhaal, document of foto dat in verband kan worden gebracht met de vroegere gemeentehuizen is overigens nog steeds welkom. Originele stukken worden aan de ontleners terugbezorgd.

Inleiding.

Door het afbrokkelen van de macht van de feodale heer (residerend in zijn kasteel, bvb. Horst), kregen de steden en gemeenten steeds meer inspraak en vrijheden in ruil voor financiele steun. Deze inspraak kreeg vorm door het ontstaan van schepenbanken. Die oefenden naast de wetgevende macht (bvb. marktreglement) en uitvoerende macht (bvb. betalingen), ook de rechterlijke macht (bvb. vonnissen) uit. In verslagen van hun bijeenkomsten (eind achttiende eeuw) kunnen we lezen dat de schepenen der Baronnie van Holsbeek eind achtiende eeuw vergaderen ten huize van één der schepenen.

De instelling 'gemeenteraad' kwam pas in voege vanaf de Franse Revolutie ('municipalité') en het opleggen van de Franse wetgeving in de door hen bezette gebieden. Vermoedelijk zullen deze raden wel hebben vergaderd in één of andere dorpszaal, vermits tot op dat ogenblik het gemeentelijk eigendom aan gebouwen zich meestal beperkte tot het bezit der kerktoren, waar de nodige documenten veilig konden worden opgeborgen en bewaard.

We stellen wel vast dat er in de periode 1865-1875 een systematische bouwcampagne start. Soms zelfs op uitdrukkelijk bevel vanwege de arrondissementscommissaris, vermits de gemeenten dikwijls opkeken tegen de enorme kost die de werken met zich brachten. Het gaat immers niet enkel over een gemeentehuis, meestal dienen er bijkomende schoollokalen voorzien en vooral een woonhuis voor de onderwijzer, ook wel schoolhuis genoemd.

Evolutie in onze deelgemeenten.

Holsbeek.

Omstreeks 1913 komt de gemeente tot een overeenkomst met Jules Claes, handelaar en herbergier, tot verkoop van een perceel grond ter uitbreiding van de tuin van de onderwijzer. Deze wou immers landbouwklassen inrichten, doch beschikte hiertoe niet over de vereiste oppervlakte. In diezelfde periode vernieuwde men het oudere gemeentehuis (waarvan U een afbeelding vindt in mededeling 2) door een gebouw ontworpen door architect Langerock, ook architekt van het gemeentehuis te Wezemaal. In 1939 werden aan de gebouwen herstellingswerken uitgevoerd.

Na afbraak van het aangrenzende schoolhuis in 1951, werd overwogen om het gemeentehuis in dezelfde stijl naar de school toe uit te breiden. De plannen hiertoe werden aan het bestuur overgemaakt in 1961 en waren opgesteld door Louis Bal uit Aarschot.

In 1965 dient men een aanvraag in om een lokaal van de gemeentelijke jongensschool.als gemeentehuis in gebruik te mogen nemen Nadien nam men zijn intrek in het kloostergebouw naast de kleuterschool.

In 1971 ging men over tot de aankoop van een centraal gelegen eigendom tegenover deze school, nadat men in 1968 door "Mens & Ruimte" een bestemmingsplan voor dit gemeenteplein had laten opstellen. Uiteindelijk werd op dit terrein de 'Sportschuur' en het 'Kinderdagverblijf' opgetrokken.

Het in de volksmond gekende 'oude gemeentehuis' werd uiteindelijk in 1973 gesloopt.

Kortrijk-Dutsel.

Op 5 maart 1869 koopt de gemeente twee percelen grond ter uitbreiding van de gemeentelijke eigendom. Te vermelden valt dat één der verkopers (Joannes Franciscus Fannes) zich liet vertegenwoordigen door een gevolmachtigde, vermits betrokkene verbleef in Californie (VS).

Op deze gronden werd in 1872 benevens een schoolgebouw met twee schoollokalen een woning voor de onderwijzer en een gemeentehuis opgetrokken.

In 1923 koopt de gemeente het huidige plein voor de kerk om er een gemeentehuis, een schoolgebouw of een openbare plaats voor de verfraaiing der gemeente aan te leggen.

Bij de bouw van een nieuwe school in 1951 (inhuldiging op 18 september van datzelfde jaar) was het de bedoeling om in dezelfde stijl en vermoedelijk ter hoogte van het oude gemeentehuis een nieuw gebouw op te trekken. Doordat het schoolgebouw werd ontruimd na het in gebruik nemen van de nieuwe lokalen achter de kerk, kwam de oude school vrij en namen de gemeentelijke diensten er hun intrek. Bij de fusie van 1977 werd de volledige administratie van Holsbeek in dit gebouw ondergebracht tot het dit jaar werd vervangen door het nieuwe administratief centrum.

Nieuwrode.

De bouwwerken aan het gemeentehuis zijn voltooid in 1875. Dit gebouw (zie afbeelding) wordt grotendeels vernield tijdens een 'tempeest' op 30 juli 1939. Het wordt afgebroken (vóór april 1940) en de plannen voor een nieuw gebouw worden onverwijld ingediend. De Bestendige Deputatie levert de goedkeuring der werken (gemeentehuis + 3 nieuwe lokalen voor de jongensschool) af op 17 september van datzelfde jaar.

De oorlogsomstandigheden laten de uitvoering echter niet toe, zodat het gemeentehuis diende ondergebracht in een particuliere woning. Na de oorlog dient deze woning te worden verlaten en tijdens het jaar 1946 dient de gemeenteraad een aangepast ontwerp in, rekening houdend met de evolutie der prijzen. De werken nemen een aanvang op 2 november 1948 en de oplevering gebeurt op 28 februari 1950, een half jaar na de vooropgestelde einddatum. Als voornaamste oorzaken van deze vertraging noemt men de strenge winters, het detail der plannen en onregelmatige betalingen. Dit gebouw bestaat nog steeds en fungeerde tot bij de ingebruikname van de nieuwbouw op het kerkplein te Kortrijk-Dutsel als de zetel van het O.C.M.W. van de fusiegemeente Holsbeek.

Sint-Pieters-Rode.

De atlas der Buurtwegen (1841) en de kaart van P.C. Popp (1870) leren ons dat het oudste schoolgebouw/gemeentehuis gelegen was in de huidige pastoriedreef, het laatste huis aan uw linkerzijde indien u wandelt naar de pastorij toe (in Sint-Pieters-Rode bekend als 'het huis van de garde').

Een nieuw gemeentehuis, schoolhuis en school wordt opgericht omstreeks 1871. Het is dit gemeente-/schoolhuis dat op 24 juli 1943 door brandstichting wordt vernield. De gewapende en gemaskerde personen behoren volgens het verslag vermoedelijk tot de weerstand. Sint-Pieters-Rode verliest door deze brand niet enkel een gebouw, maar meteen ook een belangrijke bron van inlichtingen voor de hedendaagse geschiedschrijvers, vermits het volledige gemeentelijk archief in vlammen opgaat.

Omwille van een tekort aan bouwmaterialen kan een heropbouw zelfs niet worden overwogen, en de vrijstaande muren worden omwille van het instortingsgevaar onmiddellijk gesloopt.

Men huurt een huisje op de hoek van Langestraat en Gravenstraat, koopt daar zelfs nog grond bij van diezelfde eigenaar (familie Demarsin) om een nieuw gebouw op te richten, doch bij de aanleg van de Langestraat dient het gebouw te worden gesloopt.
Het gemeentebestuur ontheft enige lokalen in de ondertussen vernieuwde jongensschool (voornamelijk bovenverdieping) van hun bestemming als klaslokaal. Deze lokalen blijven in dienst als gemeentelijke adminstratie tot de fusie op 1/1/1977.