De windmolens van Holsbeek.
Windmolens ontstonden een duizendtal jaren geleden door het genie van de mens. Deze wist de onmetelijke kracht van de wind aan te wenden om hem ten dienste te stellen van de samenleving. Ondertussen hebben onze molens hun belangrijkste rol als economische factor grotendeels verloren. Eerst de stoom, daarna de elektriciteit en uiteindelijk de industriële revolutie hebben hen de genadeslag gegeven.
Holsbeek.
Volgens sommige bronnen had Holsbeek reeds in 1756 een windmolen. De molen stond op de Meesberg, recht tegenover de huidige woonst van Frans Sellekaerts (Meesberg 12). Het was een houten standaard- of staakmolen met open voet. Op 12 september 1914 werd de molen onder vuur genomen door de Belgische artillerie daar de vijand hem als observatiepost gebruikte. De opgelopen schade was zo groot dat de eigenaar liever zijn beschadigde molen verkocht dan de tamelijk uitgebreide herstellingswerken uit te voeren. De molen werd in 1916 uiteengenomen en te Nieuwrode wederopgebouwd. De molenaarswoning werd nog bewoond tot in 1960 en nadien afgebroken.
Nieuwrode.
Een houten molen werd op de Kraaikant opgericht in 1830. Waarschijnlijk dagtekenende deze molen uit de 17e eeuw. In 1899 werd er een nieuwe molen gebouwd. Op 27 augustus 1914 werden de dorpen Gelrode en Nieuwrode door de Duitsers gebrandschat. Hierbij werd o.a. de molen in brand gestoken en ook het molenaarshuis werd volledig leeggeplunderd, waardoor de maalder al zijn bezittingen kwijtraakte. In 1919 werd de molen wederopgebouwd met delen van de molen van Holsbeek. In 1923 behoorde de molen toe aan Eduard Blockx. Kort voor de Tweede Wereldoorlog was hij blijkbaar erg in verval geraakt en deed nog enkel dienst als duiventil. Blijkbaar had molenaar Blockx weet van het voorval in 1914. Hij liet dan ook de molen afbreken bij het binnentrekken van de Duitse troepen in mei 1940. Het meer dan 100 jaar oude molenaarshuis staat nog steeds op dezelfde plaats.
Sint-Pieters-Rode.
Een houten staakmolen, die dagtekende van omstreeks 1850, stond op de plaats waar thans het molenaarsbedrijf gevestigd is van de familie Heroes. Hij werd hersteld omstreeks 1900. Na zijn oprichting bleef de molen een aantal jaren buiten werking, daar de molenaar geen bouwvergunning had verkregen voor de plaats waar de molen werd gebouwd. De molenaar maalde nochtans in het geheim tijdens de nacht en had zelfs een waker aangesteld om hem te verwittigen in geval er gevaar dreigde. Eens het geschil geregeld was, draaide de molen op regelmatige wijze. In 1934 diende Jean Heroes zijn legerdienst te vervullen en werd vader noodgedwongen verplicht de molen stil te leggen. De molen was op dat ogenblik ook al sterk in verval en werd vervangen door een vuurmolen. De molenstoel die hierbij werd gebruikt is nog steeds dienstig in het huidige bedrijf. De molen werd afgebroken voor 1939 of 1940 (?).
Kortrijk-Dutsel.
Op een hoekperceel van het Molenveld werd in 1672 een windmolen gebouwd. De eerste molenaar was een zekere Jan Janssens die afkomstig was van Gempe. Sedert 1922 was hij in onbruik geraakt als gevolg van een blikseminslag. In 1928 verkocht Edmond Roelandts de molen aan Jules Noppen, de laatste eigenaar. De houten staakmolen werd afgebroken in 1938. Een hoge schoorsteen aan het wat verder gelegen gebouwtje verwijst nog steeds naar een vroegere vuurmolen. Deze molen werkte aanvankelijk met stoom; later werd hij aangedreven door motoren. Tot in 1967 werd er gemalen.
Louis Peeters
Bronnen.
De molens in Brabant, Dienst voor geschiedkundige folkloristische opzoekingen van de provincie Brabant, 1961
J. Libotton en F. Vansteenbeeck, Oost Brabant, Kennismaking met Holsbeek, 1989
C. Wolfs, De windmolen van Kortrijk-Dutsel in Oost-Brabant, XXXI, 2, 1994