Heilige Catharina van Alexandrië, maagd en martelares.
Na het terugplaatsen van het beeldje van Sint-Catharina in de nis boven de toegangspoort van de parochiekerk van Kortrijk-Dutsel op 30 november 2002, lijkt het passend om eens wat extra aandacht te besteden aan de patrones van deze kerk en parochie.
Er zijn immers meerdere Heilige Catharina's. Onze patroonheilige is echter de oudste en meest gekende, namelijk de Heilige Cataharina van Alexandrië ("Catharina met het wiel"), maagd en martelares. Zij wordt zowel in de Oosterse als in de Roomse kerk gevierd op 25 november. Haar verering is wijd verspreid en talrijke kerken zijn aan toegewijd.; begrijpelijk, want zij is één der indrukwekkendste van de van de vroege martelaren van het Christendom. De werkelijke feiten van haar leven en dood, bijna 17 eeuwen geleden, zijn natuurlijk - zoals men dat noemt - "gehuld in de nevelen der geschiedenis". Voor een beschrijving ervan verwijzen we naar mededeling 39, onze bijdrage "Broederschap van de Heilige Noodvrienden (deel 1)".
Overigens, de Heilige Catharina behoort tot de "noodheiligen" of "noodhelpers", een selecte groep van veertien heiligen die internationaal bij rampen of bij ziekten aangeroepen worden: Achatius, Aegidius van Nîmes, Barbara van Nicomedië, Blasius van Sebaste, Catharina van Alexandrië, Christophorus, Cyriacus van Rome, Dionysius van Parijs, Erasmus van Formia, Eustachius van Rome, Georgius de Grote, Margaretha van Antiochië, Pantaleon van Nicomedië en Vitus van Luciana.
Er bestaan ook lokale noodhelpers, we verwijzen hier voor Kortrijk-Dutsel uiteraard naar onze "noodvrienden" Marcoen en Hatabrandus.
De Heilige Catharina van Alexandrië wordt voorgesteld als koningsdochter met prachtige gewaden, steeds afgebeeld met minstens drie van haar attributen (kenmerkende voorwerpen): een (open) boek (teken van geleerdheid), een kroon (teken van adellijke of koninklijke afkomst), een palmtak (teken van haar martelaarschap), een witte lelie (symbool van haar maagdelijkheid), een lam of een ring (teken van haar mystiek huwelijk), een zwaard (waarmee ze onthoofd werd) en natuurlijk het meest bekende: het (gebroken) rad of wiel met (scherpe) tanden.
Dit wiel heeft er voor gezorgd dat de Heilige Catharina ook in de volksgeneeskunde haar vaste plaats heeft gekregen, zodanig zelfs dat er een ziekte of aandoening naar genoemd is: namelijk het "Catharina-wiel". Dit is een brand of huidaandoening, een schimmelziekte die soms een ringachtige vorm vertoont. De gewone benaming ervan is ringvorm. In talrijke kerken werd op bedevaart gegaan naar de Heilige Catharina ter genezing van deze kwaal. Ook in Kortrijk-Dutsel gebeurde dit.
De gebroken vorm van het wiel verwijst naar het ogenblik waarop ze zou terechtgesteld worden. Toen brak er boven Alexandrië een onweer uit en sloeg op het rad de bliksem in.
Over het oorspronkelijk houten beeldje in de nis is ons helaas weinig meer bekend dan dat het zou dateren van tussen 1700 en 1800. Wie het gemaakt heeft, waar en wanneer, en sedert wanneer het zijn plaats heeft aan onze kerktoren, weten we momenteel niet. Wellicht is dit nooit meer te achterhalen; we kunnen alleen maar hopen dat de archieven van de Kerkfabriek hierover enige informatie bevatten. Wat wel merkwaardig is aan het beeldje, is dat het niet als één geheel werd gebeeldhouwd: het bestaat uit twee delen die werden samengevoegd: het hoofd, dat een kroon draagt en beslist zeer mooi is, en de romp, die uitgaande van de toestand van het hout, mogelijk van latere datum is. Met die romp is trouwens nog iets raars: het lijkt eerder een rug te zijn dan een borst. Het was beeldhouwer Roland Rens uit Aarschot die ons daarop wees. Mogelijk heeft de "maker" van het beeldje ooit de goede delen van twee oudere beelden samengevoegd; mogelijk ook was het beeld oorspronkelijk wel één geheel, mar was in de loop van de tijden, door blootstelling aan de weersinvloeden in de nis vooraan de kerk, de voorzijde van het beeld zodanig verweerd, dat men de slechte voorkant heeft weggekapt en het hoofd op de goede rugzijde heeft geplaatst… Maar dat zijn allemaal slechts veronderstellingen.
Het Catharina-kapelletje op de hoek van de Roostweg en Gravestraat en nabij de Catharinastraat werd gebouwd in 1894 door E.H. J.F. Van Orshoven, en later geschonken aan de Kerkfabriek van Kortrijk-Dutsel. We komen hier bij gelegenheid op terug.
Bronnen.
Kerk en Leven, weekblad nr. 48, 27/11/2002.
Dagkalender van Alle Heiligen, Ghislain Truyers en Raymond Rutten, D/2001/1676/15.
Sanctus, meer dan 500 heiligen herkennen, Jo Claes, Alfons Claes en Kathy Vincke, D/2002/0240/16.